KELDERGEWELF

Een verzakking afgelopen najaar langs de Utrechtse Oude Gracht legde een onbekende ruimte met een oeroud gemetseld muurtje bloot. Na een scan met een grondradar kwamen er liefst 60 ‘spookkelders’ tevoorschijn. Vraag is van wie die kelders nu precies zijn.

Karen Vlasblom van de gemeente Utrecht had de afgelopen maanden naar eigen zeggen ’twee banen’. De coronatijd vroeg veel van de medewerkers, die telkens landelijke richtlijnen moesten vertalen naar gemeentelijk beleid. Maar ondanks die ongekende drukte werd er toch tijd vrijgemaakt voor het in kaart brengen van kelders rond de Utrechtse grachten. “Het is belangrijk erfgoed, dat moet gewoon doorgaan.”

Ineens instorten

Over het in kaart brengen van de wirwar van tunnels, tunneltjes en werven rond de Utrechtse Oude Gracht zijn Karen Vlasblom en conservator Stadsgeschiedenis Rene de Kam het eens: dat moet goed en grondig gebeuren.

Uit bouwhistorisch oogpunt, uit archeologisch oogpunt, maar toch ook uit veiligheidsoogpunt is het van belang dat de spookkelders in kaart worden gebracht. “Het belangrijk dat we het weten: als je die dingen niet onderhoudt, dan kan het daar ineens gaan instorten. Omdat niemand weet dat het er is”, zegt Rene de Kam van het Centraal Museum Utrecht.

Tunneltje onder de straat

De kelders zijn ontstaan in de tijd dat het gebied rond de Oude Gracht havengebied was, van het midden van de 12de eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog, legt De Kam uit.

“Particulieren gingen een tunneltje onder de straat doorgraven, zodat je direct gelijkvloers van de kade in je huiskelder van je huis waar je je materialen opsloeg”, vertelt hij. “Dat tunneltje werd langzamerhand breder. De een na de ander ging dat doen.”

Dichtgemetseld

Er ontstond een complex ondergronds systeem waar elke centimeter benut werd, vertelt De Kam. “Blijkbaar hebben ze in die tijd allerlei ruimtes en kelders in gebruik genomen wat we nu niet meer weten.”

Toen de economische betekenis in de 19e en 20e eeuw afnam, werden ruimtes dichtgemetseld en afgesloten. Er ontstonden ‘spookkelders’, ruimtes waarvan niemand het bestaan meer wist.

200 onbekende holtes

Door het voorval met de onbekende ruimte van afgelopen najaar besloot de gemeente het grondig aan te pakken: met een grondradar werd ieder stukje grond onder de stad in kaart gebracht. “Daarmee maak je een soort echo van de stad, je krijgt holtes te zien”, legt Vlasblom uit.

De scan met de grondradar, in combinatie met verder onderzoek, leverde sporen op van ongeveer 200 onbekende holtes. “Op basis daarvan zijn er in ieder geval 60 plekken die we willen onderzoeken”, zegt Vlasblom.

Wie is de eigenaar?

Maar van wie zijn die ruimtes en wie is er voor verantwoordelijk? Niemand weet het. “We zijn nu aan het kijken wie de eigenaar zou kunnen zijn. Dat zijn we juridisch aan het uitzoeken, de crux is dat we het niet goed weten.”

“De kelders die je hebt en waarvan je weet dat je ze hebt, daar ben je ook voor verantwoordelijk. Dat is jouw eigendom”, legt Vlasblom uit, hoewel dat mettertijd wel is veranderd. “Vroeger liep het zelfs helemaal door tot aan de werf, tot aan het water.” Toen de werven na de oorlog vervielen nam de gemeente Utrecht de verantwoordelijkheid hiervoor op zich.

Hart van de stad

Hoe die werven precies gekoppeld zijn aan de kelders is in veel gevallen niet bekend, het vormt volgens de Kam een geheel. “Het is heel goed om die haven als één groot middeleeuws complex te zien en het zo te benaderen in het onderhoud. Het is het hart van de stad.”

En precies daarom is een goede samenwerking tussen gemeente en bewoners van groot belang. Daarvoor moet wel duidelijk zijn welke holtes er zijn. Door de adressen waar holtes worden vermoed aan te schrijven hoopt de gemeente met de bewoners in gesprek te komen. “We verwachten daar binnen 2 weken afspraken mee te hebben”, vertelt Vlasblom.

Veiligheid waarborgen

Volgens Vlasblom leveren de kelders geen direct gevaar op. “Er is niet iets waarvan wij zeggen dat er nu acute onveiligheid is. Als het wel zo is, dan doen we daar meteen iets aan. We gaan voor behoud. Maar in het ergste geval kun je een kelder vullen, met zand bijvoorbeeld.”

Met nieuwe ‘breed beperkende maatregelen’ voor verkeer moet de veiligheid verder worden gewaarborgd, maar hoever dat gaat is nog niet bekend. “Of er echt een verbod komt van welk verkeer dan ook is afhankelijk van de politiek, van het krachtenveld van het draagvlak.”

Samenwerken

Om het geheel van gangen, kelders en tunnels te bewaren moet het wat De Kam betreft ook als geheel worden aangepakt. Dat de gemeente hierin wil samenwerken met de bewoners is daarom wat hem betreft cruciaal, ‘zodat je het als een groot systeem kunt onderhouden’.

De gemeente gaat in ieder geval nog voor de zomer een bewonersbijeenkomst organiseren om het hele project gezamenlijk verder te brengen. En voor de bewoners is het ook wel zo leuk om te weten wat er zich onder hun huizen bevindt, want ‘het ligt op kadastrale percelen van mensen die niet eens meer weten dat ze ze hebben’.

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:

In de binnenstad van Utrecht zijn tot nu toe circa 60 plaatsen ontdekt waar mogelijk onbekende werfkelders zitten. Dat meldt het college in een raadsbrief aan de gemeenteraad.

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:

Er zijn in de Utrechtse binnenstad mogelijk zo’n 60 onbekende werfkelders ontdekt. De gemeente verwacht dat er in totaal ongeveer 200 kelders zijn waarvan het bestaan niet meer bekend was.

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:

In de Utrechtse binnenstad blijken tientallen en mogelijk zelfs honderden onbekende kelders te zijn waarvan niemand weet hoe ze er uit zien.

Eerder is bekend geworden dat van zo’n 140 kelders de (bouwkundige) staat onduidelijk is. Nu blijkt dat er ook veel oude kelders zijn, waarvan het bestaan überhaupt niet bekend was.

Zestig holtes

Op verzoek van de partij Student & Starter is de gemeente gaan speuren naar deze ‘spookkelders’. Na het inzetten van een grondradar zijn zestig onbekende holtes ontdekt. Dit zijn mogelijk kelders die niet zijn geregistreerd. Van een deel van de ruimtes bestond al wel het vermoeden dat het kelders zijn.

De gemeente komt zelfs tot mogelijk tweehonderd onbekende kelders door het combineren van eigen gegevens, de signalen van bewoners en de grondradar. Vandaag (vrijdag) stuurt het stadsbestuur brieven aan de betrokken adressen met het verzoek een visuele inspectie te mogen uitvoeren. 

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:

De eeuwenoude kelders onder de Choorstraat worden onderdeel van het moeizaam verlopende  herstelplan voor de kademuren in de Utrechtse binnenstad. Het al tientallen miljoenen kostende project wordt hierdoor nog omvangrijker en complexer.

In Koor, een collectief van bewoners en winkeliers van de Choorstraat, waarschuwde eerder dit jaar dat de kelders onder de straat een tikkende tijdbom zijn. Ze vrezen dat vroeg of laat een zware vrachtauto of vuilniswagen door het wegdek zakt en een ondergelegen gasleiding raakt.

Het herstel van de wal- en kluismuren in de binnenstad ligt sinds 2,5 jaar grotendeels stil. In januari 2017 werden aan de Kromme Nieuwegracht bestaande scheuren in een kluismuur en de daarachter gelegen kelder opeens groter. Het stadspaleis Paushuize – in opdracht van paus Adrianus VI gebouwd – en het naastgelegen koetshuis dreigden te verzakken en werden in allerijl gestut. Sindsdien werkt de gemeente aan een nieuw herstelplan voor de kademuren en werfkelders. 

In een informatiebijeenkomst van de gemeenteraad maakte de programmamanager van het herstelproject gisteravond duidelijk dat de Choorstraat ook onderdeel wordt van het nieuwe plan. Deze kelders lagen in vroeger tijden onder het koor van de Buurkerk. Toen de koorpartij in 1586 werd gesloopt om ruimte te maken voor de Choorstraat, werden de koorkelders ongemoeid gelaten.

Miljoenen

Het herstel van de wal- en kluismuren en werfkelders is een waar hoofdpijndossier voor de gemeente Utrecht. De kosten zijn inmiddels opgelopen tot 67,6 miljoen euro. Een adviesbureau stelde eerder dit jaar dat door blunders en tegenvallers daar minimaal 19,7 miljoen euro bovenop komt. Maar het bureau sloot ook niet uit dat het om 32,4 miljoen euro extra gaat. Met het herstel van de straatkelders in de Choorstraat is in deze bedragen nog geen rekening gehouden.

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:

De middeleeuwse Binnenstad met haar grachten, werven en werfkelders is prachtig. Een raar idee dat verkeer gewoon over deze woon- en werkruimten van particulieren rijdt. Dat heeft ook vervelende gevolgen; de eeuwenoude gewelven kunnen maar een beperkt gewicht dragen; trillingen door verkeer zijn funest. Net als vocht.

Bij Oudegracht 320-324 is vanaf 3 februari gewerkt aan herstel van de werfkelders. De gewelven waren gescheurd en lekten. De straat was al die tijd opgebroken. De werkzaamheden zouden 20 maart gereed zijn, maar dat werd later door tegenvallers. De weg bij Kromme Nieuwegracht 68 is al een paar jaar afgesloten, ook vanwege gescheurde kelders. Als het coronavirus geen roet in het eten gooit, moet het daar eind oktober gereed zijn en kan verkeer er weer langs.

Maar bij nummer 8 blijft de weg voorlopig nog afgesloten, net als bij Nieuwegracht 137. Eind 2019 viel daar een gat in de bestrating omdat minstens één van de twee onderliggende kelders bouwvallig is. Sindsdien is de weg met hekken afgesloten. De gemeente zoekt de eigenaar van één van de twee kelders. Als deze zich niet meldt, kiest Utrecht de goedkoopste oplossing: de kelder volstorten met schuimbeton. De tweede kelder wordt waarschijnlijk hersteld door de VVE. Ook bij de Stadhuisbrug heeft de straat tijden open gelegen om de gewelven te herstellen en waterdicht te maken.

Wie betaalt?
Discussiepunt bij herstel van de kelders is altijd de kostenverdeling. De kelder is meestal eigendom van een particulier en de openbare weg erboven van de gemeente. Is de schade ontstaan door bouwfouten of slecht onderhoud van de kelder? Of komt het doordat de gemeente zwaar verkeer niet weert of niet handhaaft? Daarnaast zijn particuliere kelders veelal gekoppeld aan werf- of kluismuren van de gemeente. Als de kluismuur door bijvoorbeeld een slechte fundering zakt, gaat de kelder mee en scheurt. Dat gebeurde bij de Kromme Nieuwegracht. De gemeente moet zorgen dat regenwater van de panden en wegen wordt afgevoerd. Aangezien de meeste regenpijpen niet zijn aangesloten op een riolering vloeit het water over de bestrating. Om dit bij de keldergewelven op te vangen moet drainage worden aangebracht onder de bestrating. Bij Oudegracht 320-324 bleek die er niet te zijn; dit was waarschijnlijk mede de oorzaak van de lekkages. Het is dan ook schrijnend dat de gemeente vooralsnog dit restauratieproject niet meebetaalt en de kosten extra laat oplopen door gederfde parkeerinkomsten te declareren. Ook de vergunningsprocedure verliep daar zeer moeizaam en traag.

Gebakken peren
In de jaren 90 ging dit anders. Er was toen een groot herstelproject waaraan particulieren konden meedoen. De gemeente nam 60 procent van de kosten voor het waterdicht maken van gewelven voor haar rekening. De particuliere eigenaren die toen niet meededen, zitten nu met de gebakken peren. Bij het project aan de Kromme Nieuwegracht is het anders gegaan. Naar verluidt heeft de gemeente na een langdurige procedure het grootste deel van de kosten op zich genomen, omdat de verzakte kluismuur de belangrijkste oorzaak was van de problemen. Bij de kelders van de lage oneven nummers van de Oudegracht ging het weer anders. Toen daar scheuren ontstonden tijdens damwandwerkzaamheden kwam de gemeente snel met een onkostenvergoeding om verdere claims te voorkomen. Volgens gemeentelijk programmamanager Eelko van den Boogaard is het gebruik en beheer van de werven ingewikkeld. Kelders hebben vaak bouwkundige onvolkomenheden, onder meer veroorzaakt door slecht onderhoud, verbouwingen, sloopwerk voor nutsleidingen, te zwaar verkeer. Het college presenteerde eind april een ‘Plan van Aanpak’. Eén van de hoofdopgaven is: het behoud van de werf- en wegkelders en het realiseren van evenwicht tussen de sterkte van kelders en belasting door verkeer. Onderdeel van het plan is een gezamenlijke aanpak met particuliere eigenaren en beheerders. Belangrijk is om te inventariseren om hoeveel kelders het gaat, wat hun bouwkundige staat is en wie eigenaar is. Een grondradarauto heeft onbekende kelders opgespoord. De gemeente neemt de regie bij het uitwerken van de plannen, zonder zich op voorhand financieel of juridisch te verplichten. Medio 2021 wordt de gewijzigde aanpak gepresenteerd.

Vanaf midden mei rijdt de gemeente al wel met kleinere vuilnisauto’s over de grachten om werfkelders en kademuren te ontzien.

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:

Sommige afvalinzamel- en reinigingsvoertuigen van de gemeente Utrecht overschrijden de zogenoemde aslastbeperking in delen van het centrum van de stad. Met spoed worden daarom vanaf 18 mei andere voertuigen ingezet.

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door: