De Utrechtse werven zijn uniek. Nergens in de wereld in zijn de grachten zo opgebouwd als in onze stad. Het erfgoed moet behouden blijven en daar wordt al jaren aan gewerkt met het project wal- en kluismuren. Die werkzaamheden zijn in de stad elke dag te zien, nu wordt er bijvoorbeeld gewerkt in de buurt van de Vismarkt.
Maar er is een probleem, het project liep uit de hand; de kosten lagen flink hoger en het werk bleek veel meer te zijn. Daarbij speelden er ook steeds meer problemen op bij werfkelders en andere aanliggende bouwwerken. In de honderden jaren dat het erfgoed bestaat is er veel schade ontstaan. Er werd in 2019 op de rem getrapt en er kwam een onderzoek naar de werkwijze binnen het project.
De conclusies waren hard en vatten het falen van het project samen in drie oorzaken: het stelselmatig onderschatten van de complexiteit van het werk, het projectmanagement was niet op orde en verbetermaatregelen werden niet goed uitgevoerd en geëvalueerd.
Nieuw plan
Sindsdien is gewerkt aan een nieuw plan. Er werd een commissie van wijzen aangesteld, die onder meer signaleerden dat er een gebrek aan vertrouwen is van keldereigenaren in de gemeente. Er werd gesproken over een ‘vergeten burenplicht’, omdat de gemeente een afhoudende opstelling aannam.
Er is besloten om het project veel groter te maken. Niet alleen de wal- en kluismuren worden aangepakt, ook de aangrenzende werfkelders en andere bouwwerken. Alles om ervoor te zorgen dat het erfgoed behouden blijft.
Er ligt nu een plan voor de komende drie jaar, en een toekomstbeeld voor de komende dertig jaar. De komende jaren wordt er alles aangedaan om de meest urgente problemen aan te pakken. Daar is 48 miljoen euro voor nodig. De komende dertig jaar moet echt alles aangepakt worden, daar is volgens een grove schatting van de gemeente tussen de 450 en 550 miljoen euro nodig. Een deel van die kosten komt voor rekening van de eigenaren van werfkelders.
De komende drie jaar
Er is uitgezocht wat er de komende drie jaar moet gebeuren. Het gaat om herstelwerkzaamheden op acht plekken langs de Oudegracht en twee plekken op de Kromme Nieuwegracht. En om de extra maatregelen voor het weren van te zwaar verkeer, zoals met camera’s (vergelijkbaar met de milieuzone), extra breedtebeperkingen en handhaving. Het interventieteam dat handelt bij acute situaties blijft bestaan, zodat er waar nodig direct actie kan worden ondernomen. Ook komt er een wervenmeester die het aanspreekpunt is voor betrokkenen.
De komende dertig jaar
Het plan voor de komende dertig jaar is veel breder dan het eerdere project wal- en kluismuren en pakt alle onderdelen in samenhang aan. Dus niet alleen de wal- en kluismuren, maar alles wat ‘van gevel tot gevel’ van belang is voor behoud van erfgoed voor de komende dertig jaar. Daaronder valt onder meer de uitbreiding van de aanpak met het herstel van de Plompetorengracht en Drift, herstel van kelders en het weren van te zwaar verkeer. Als het werk over dertig jaar klaar is, hebben de wal- en kluismuren en de kelders voor honderd jaar geen groot onderhoud meer nodig.
Kosten
De kosten van 450 en 550 miljoen zijn een grove schatting en er is nog geen budget voor. Een deel van die kosten zal ook opgehoest moeten worden door de eigenaren van de werfkelders. Hoeveel dat is, is nog niet bekend.
De hele verhouding en samenhang tussen alle onderdelen van het project en de verschillende eigenaren is een flinke uitdaging. De gemeente is bijvoorbeeld eigenaar van wegen, werven, kades, bruggen, bomen en wal- en kluismuren. De werfkelders behoren weer toe aan de eigenaren en de daarmee verbonden grachtenpanden. De gemeente en de eigenaren moeten wel goed samenwerken om het project succesvol te laten verlopen. Daar kan natuurlijk discussie over ontstaan, wie verantwoordelijk is voor welke schade en wie de kosten daarvoor moet betalen.
De gemeente laat in ieder geval weten dat ze – net als de commissie van wijzen – van mening is dat de kosten voor het waterdicht maken van de kelders 50/50 gedeeld moeten worden met de eigenaren. Overigens neemt de gemeente de volledige kosten van deskundigen op zich, die op voorhand onderzoek moeten doen naar de schade en schadeherstel. Maar de kosten van herstel is juridisch complex, zo schrijft de gemeente zelf ook. Ook zijn alle gevolgen nu gewoonweg nog niet te overzien.
Het plan is om een stichting op te richten waar de gemeente samen met de eigenaren in gaat zitten. Die stichting is opdrachtgever voor het herstel van de kelders.
Reactie wethouder
Wethouder Kees Diepeveen is blij met het plan dat er nu ligt. “Het is onze oude binnenstad die we met z’n allen willen behouden. De komende drie jaar leggen we de prioriteit bij de urgente zaken.” Volgens de wethouder is het verstandig dat het project veel breder is geworden. “We gaan echt van gevel-tot-gevel alles aanpakken. Het totaal van bruggen, werven, wegen en kelders moet meegenomen worden. De complexiteit zit hem in de samenhang, maar die samenhang is nodig om het erfgoed voor Utrecht te behouden.
Diepeveen vervolgt: “Het werk is over drie jaar natuurlijk niet klaar dus we kijken echt naar de toekomst. De komende dertig jaar zal er aan gewerkt worden.” Diepeveen noemt het totaalbedrag dan ook een grove berekening. “We gaan aan de slag met alles wat we nu weten en zullen steeds de nieuwe inzichten in de plannen betrekken. Het voorstel aan de raad is om een vierjarenuitvoeringsplan te maken en dat aan het eind van ieder jaar met een jaar uit te breiden, zodat nauwkeurig in beeld blijft wat er waar en wanneer moet gebeuren en hoeveel dat kost.”
Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:
