KELDERGEWELF

Na bijna vier jaar werkzaamheden was het vandaag zo ver: de Kromme Nieuwegracht in Utrecht is weer open voor verkeer. Op een deel van de gracht zijn problemen met de werfkelders en de walmuur verholpen. Maar op een ander deel is nog niets gebeurd. Ook daar mag weer gewoon verkeer overheen. Eigenaren van de kelders maken zich zorgen.

“Hier kun je duidelijk de scheuren zien. Het is de afgelopen jaren alleen maar erger geworden.” Grachtenbewoner Ronald van der Krogt maakt zich zorgen over de scheuren in zijn werfkelder. Nu het verkeer weer door de straat mag rijden, is hij bang dat het gewicht zijn werfkelder fataal zal worden. “In het verleden zijn er meerdere kades en kelders ingestort door het zware verkeer. We hebben er slapeloze nachten van. Het zou bij ons toch niet ook gebeuren?” 

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:

Tientallen bewoners van de Utrechtse Nieuwegracht dreigen op te draaien voor de schade aan hun werfkelders. De gemeente onderzoekt namelijk de mogelijkheid of ze de eigenaren kan verplichten hun kelders te verzwaren. Veel werf- en straatkelders in Utrecht vertonen scheuren door het zware vrachtverkeer.

Peter Hustinx, die aan de Nieuwegracht woont, zegt dat er veel wantrouwen is onder de bewoners over wat de gemeente van plan is. Ze zijn bang dat de gemeente hen gaat sommeren tot herstel op basis van het bouwbesluit. Van zo’n situatie is al sprake bij Nieuwegracht 137, waar recentelijk een deel van de openbare weg is ingezakt en de kelder dreigde in te storten. Via een dwangbevel eist de gemeente dat de eigenaar maatregelen treft om de constructie te verstevigen.

,,De gemeente denkt dat die rijke stinkerds van de grachten maar moeten opdraaien voor de kosten. Maar dat is een verkeerde invalshoek. Er zitten hier niet alleen maar mensen met een vermogen. Ook mensen met een modaal inkomen in een appartement’’, stelt Hustinx.

Over de schade aan de monumentale werfkelders in de Utrechtse binnenstad is vorige maand een bewonersavond georganiseerd. Veel mensen die wonen in het wervengebied, waaronder de Oudegracht, Kromme Nieuwegracht, Nieuwegracht en Choorstraat, maken zich grote zorgen over de schade die het zware verkeer heeft veroorzaakt. Herstel van de uit de middeleeuwen daterende werfkelders loopt in de duizenden, zo niet tienduizenden euro’s. Utrecht telt in totaal 732 werfkelders. De gemeente probeert alle werfkelders, én de eigenaren, in kaart te brengen.

Onduidelijkheid

Over de aansprakelijkheid voor de schade is veel onduidelijkheid. ,,Het is niet duidelijk wie de eigenaar is van de grond boven de werfkelders’’, zegt Hustinx. ,,De gemeente is wel beheerder van de weg en bepaalt wat daar wel en niet mag gebeuren. Naast vragen over de eigendomsverhoudingen, hebben we ook zorgen over lekkages, vocht, boomwortels en vaarverkeer.’’

Ter hoogte van Nieuwegracht 137 heeft de gemeente de weg in maart afgezet voor autoverkeer, omdat een werfkelder dreigde in te storten. Volgens gemeentelijk woordvoerder Matthijs Keuning wordt de kelder gevuld met schuimbeton om ervoor te zorgen dat de weg weer toegankelijk wordt. ,,Deze kelder is relatief klein en laag, werd niet gebruikt en is van een onbekende eigenaar. Het schuimbeton kan later eventueel weer verwijderd worden.’’

De bewoners willen dat het zware vrachtverkeer op de Nieuwegracht wordt geweerd. Ook is een forse snelheidsbeperking nodig. Hustinx denkt aan een maximum van 15 kilometer per uur en dan alleen voor bestemmingsverkeer. ,,De impact van het gewicht neemt toe naarmate je harder rijdt. Dat is de wet van de mechanica.’’

Plan van aanpak

De gemeente is bezig met een nieuw plan van aanpak voor het wervengebied. Dat zou volgend jaar april naar de raad moeten. ,,Er zijn werkgroepen gemaakt om dit plan samen met de eigenaren te maken. Ook komt er een zogenaamde commissie van wijzen die meedenkt over oplossingen’’, zegt Keuning. 

Het opknappen van de werven, werfkelders en kademuren dreigt een financieel hoofdpijndossier te worden. Aanvankelijk stond het herstel voor 35,6 miljoen euro in de boeken. Inmiddels kost het project, dat al twee jaar stilligt, 67,6 miljoen euro. Verwacht wordt dat de echte kosten nog vele tientallen miljoenen euro’s hoger uitvallen.

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:

Veel bewoners van woningen in het centrum van Utrecht met een werfkelder maken zich grote zorgen over het verkeer dat over de grachten rijdt, omdat daardoor de ondergrondse ruimtes beschadigd raken. Dat bleek vanavond opnieuw tijdens een bewonersbijeenkomst over het Utrechtse wervenstelsel waar zo’n 60 bewoners bij aanwezig waren.

De gemeente organiseerde de avond om meer informatie te geven over de plannen voor het herstel van de werven. Uit onafhankelijk onderzoek van Antea bleek eerder dat de gemeente het beleid om de wal- en kluismuren te herstellen, moet veranderen. De kademuren en de werven vormen één geheel en moeten daarom dus gezamenlijk worden aangepakt.

Wethouder Kees Diepeveen zei tijdens de bijeenkomst een commissie van wijzen te willen samenstellen met eigenaren en deskundigen. Die moet in oktober dit jaar van start gaan. “Wij zijn eropuit om een nieuwe start te maken”, aldus Diepeveen. De wethouder doelt daarmee op een van de conclusies uit het onderzoek van Antea, namelijk dat de eigenaren van de werfkelders beter betrokken moeten worden bij het maken van de plannen voor het herstel van totale wervenstelsel.

Vrachtwagens
Het grootste probleem voor het wervenstelsel is vooral het verkeer en dan met name het zware verkeer. Vrachtwagens mogen officieel niet meer op de grachten rijden, maar dat gebeurt nog steeds. Dit tot ergernis van de bewoners. Veel eigenaren hebben daarom last van scheuren en lekkages in de kelders. Deze zijn ook zichtbaar op straat. Zo is de Nieuwegracht afgesloten vanwege een gat in de weg veroorzaakt door een vrachtwagen. Ook op de Kromme Nieuwegracht zitten scheuren in kelders door het vrachtverkeer.  

Een bewoner verwoordde zijn frustratie tijdens de avond als volgt: “Als ik zelf verantwoordelijk ben voor het waterdicht houden van mijn kelder, dan mag ik ook bepalen wie er over mijn dak rijdt.” En dat is precies het probleem: de gemeente beslist wie er over de wegen mag rijden, maar is dan ook verantwoordelijk voor de kosten van het herstel als er schade ontstaat aan het wegdek, aldus de gemeente vanavond. Alleen is het nu heel lastig om die kosten te verhalen op de gemeente, dus dat moet makkelijker gemaakt worden.

Maatregelen
Het zal nog even duren, maar er komen extra maatregelen om het verkeer over de grachten beter te regelen. Nu zijn alleen voertuigen met maximaal twee ton per as welkom. Er komt nu ook een algeheel vrachtwagenverbod en een maximale lengte van negen meter voor voertuigen.

Voor de bewoners gaan deze maatregelen niet ver genoeg. Ze pleiten voor een totaal verbod op verkeer, zodat alleen bestemmingsverkeer wordt toegestaan. “Volgens mij zijn de grachten gebouwd om met koetsjes over te rijden. Niet met campers van zes ton”, aldus een bewoner vanavond.

Om verder goed te kunnen bepalen wat wel en niet over de straten in de binnenstad mag en kan rijden en wie voor wat verantwoordelijk is, moet verder onderzoek gedaan worden. De gemeente had hier vanavond geen antwoord op. Bewoners begrijpen hier niets van en vinden het allemaal veel te langzaam gaan. 

Eind dit jaar moet er meer bekend zijn en hoopt de gemeente antwoord te kunnen geven op de resterende vragen. Ook moet dan duidelijk zijn wie verantwoordelijk is voor welke kosten.

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:

Een verzakking afgelopen najaar langs de Utrechtse Oude Gracht legde een onbekende ruimte met een oeroud gemetseld muurtje bloot. Na een scan met een grondradar kwamen er liefst 60 ‘spookkelders’ tevoorschijn. Vraag is van wie die kelders nu precies zijn.

Karen Vlasblom van de gemeente Utrecht had de afgelopen maanden naar eigen zeggen ’twee banen’. De coronatijd vroeg veel van de medewerkers, die telkens landelijke richtlijnen moesten vertalen naar gemeentelijk beleid. Maar ondanks die ongekende drukte werd er toch tijd vrijgemaakt voor het in kaart brengen van kelders rond de Utrechtse grachten. “Het is belangrijk erfgoed, dat moet gewoon doorgaan.”

Ineens instorten

Over het in kaart brengen van de wirwar van tunnels, tunneltjes en werven rond de Utrechtse Oude Gracht zijn Karen Vlasblom en conservator Stadsgeschiedenis Rene de Kam het eens: dat moet goed en grondig gebeuren.

Uit bouwhistorisch oogpunt, uit archeologisch oogpunt, maar toch ook uit veiligheidsoogpunt is het van belang dat de spookkelders in kaart worden gebracht. “Het belangrijk dat we het weten: als je die dingen niet onderhoudt, dan kan het daar ineens gaan instorten. Omdat niemand weet dat het er is”, zegt Rene de Kam van het Centraal Museum Utrecht.

Tunneltje onder de straat

De kelders zijn ontstaan in de tijd dat het gebied rond de Oude Gracht havengebied was, van het midden van de 12de eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog, legt De Kam uit.

“Particulieren gingen een tunneltje onder de straat doorgraven, zodat je direct gelijkvloers van de kade in je huiskelder van je huis waar je je materialen opsloeg”, vertelt hij. “Dat tunneltje werd langzamerhand breder. De een na de ander ging dat doen.”

Dichtgemetseld

Er ontstond een complex ondergronds systeem waar elke centimeter benut werd, vertelt De Kam. “Blijkbaar hebben ze in die tijd allerlei ruimtes en kelders in gebruik genomen wat we nu niet meer weten.”

Toen de economische betekenis in de 19e en 20e eeuw afnam, werden ruimtes dichtgemetseld en afgesloten. Er ontstonden ‘spookkelders’, ruimtes waarvan niemand het bestaan meer wist.

200 onbekende holtes

Door het voorval met de onbekende ruimte van afgelopen najaar besloot de gemeente het grondig aan te pakken: met een grondradar werd ieder stukje grond onder de stad in kaart gebracht. “Daarmee maak je een soort echo van de stad, je krijgt holtes te zien”, legt Vlasblom uit.

De scan met de grondradar, in combinatie met verder onderzoek, leverde sporen op van ongeveer 200 onbekende holtes. “Op basis daarvan zijn er in ieder geval 60 plekken die we willen onderzoeken”, zegt Vlasblom.

Wie is de eigenaar?

Maar van wie zijn die ruimtes en wie is er voor verantwoordelijk? Niemand weet het. “We zijn nu aan het kijken wie de eigenaar zou kunnen zijn. Dat zijn we juridisch aan het uitzoeken, de crux is dat we het niet goed weten.”

“De kelders die je hebt en waarvan je weet dat je ze hebt, daar ben je ook voor verantwoordelijk. Dat is jouw eigendom”, legt Vlasblom uit, hoewel dat mettertijd wel is veranderd. “Vroeger liep het zelfs helemaal door tot aan de werf, tot aan het water.” Toen de werven na de oorlog vervielen nam de gemeente Utrecht de verantwoordelijkheid hiervoor op zich.

Hart van de stad

Hoe die werven precies gekoppeld zijn aan de kelders is in veel gevallen niet bekend, het vormt volgens de Kam een geheel. “Het is heel goed om die haven als één groot middeleeuws complex te zien en het zo te benaderen in het onderhoud. Het is het hart van de stad.”

En precies daarom is een goede samenwerking tussen gemeente en bewoners van groot belang. Daarvoor moet wel duidelijk zijn welke holtes er zijn. Door de adressen waar holtes worden vermoed aan te schrijven hoopt de gemeente met de bewoners in gesprek te komen. “We verwachten daar binnen 2 weken afspraken mee te hebben”, vertelt Vlasblom.

Veiligheid waarborgen

Volgens Vlasblom leveren de kelders geen direct gevaar op. “Er is niet iets waarvan wij zeggen dat er nu acute onveiligheid is. Als het wel zo is, dan doen we daar meteen iets aan. We gaan voor behoud. Maar in het ergste geval kun je een kelder vullen, met zand bijvoorbeeld.”

Met nieuwe ‘breed beperkende maatregelen’ voor verkeer moet de veiligheid verder worden gewaarborgd, maar hoever dat gaat is nog niet bekend. “Of er echt een verbod komt van welk verkeer dan ook is afhankelijk van de politiek, van het krachtenveld van het draagvlak.”

Samenwerken

Om het geheel van gangen, kelders en tunnels te bewaren moet het wat De Kam betreft ook als geheel worden aangepakt. Dat de gemeente hierin wil samenwerken met de bewoners is daarom wat hem betreft cruciaal, ‘zodat je het als een groot systeem kunt onderhouden’.

De gemeente gaat in ieder geval nog voor de zomer een bewonersbijeenkomst organiseren om het hele project gezamenlijk verder te brengen. En voor de bewoners is het ook wel zo leuk om te weten wat er zich onder hun huizen bevindt, want ‘het ligt op kadastrale percelen van mensen die niet eens meer weten dat ze ze hebben’.

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door:

In de binnenstad van Utrecht zijn tot nu toe circa 60 plaatsen ontdekt waar mogelijk onbekende werfkelders zitten. Dat meldt het college in een raadsbrief aan de gemeenteraad.

Lees het volledige Nieuwsbericht gepubliceerd door: